Ký sinh trùng Toxoplasma là gì?

 

Ký sinh trùng Toxoplasma là động vật ký sinh chủ yếu ở động vật máu nóng như: chim, mèo… Ký sinh trùng Toxoplasma xâm nhập cơ thể con người chủ yếu qua đường tiêu hóa, có thể ảnh hưởng đến hầu hết các cơ quan trong cơ thể, thường gặp nhất là não và hệ cơ.
Chu trình phát triển của ký sinh trùng Toxoplasma được chia làm hai giai đoạn:

• Giai đoạn sinh sản xảy ra trong thời kỳ Toxoplasma đang ký sinh trên cơ thể mèo.
• Giai đoạn vô tính có thể xảy ra ở mèo hoặc các loài động vật máu nóng khác, bao gồm cả con người.

Mèo được coi là vật chủ chính, con người là vật thể trung gian của ký sinh trùng Toxoplasma.

Thông thường, khi nhiễm ký sinh trùng Toxoplasma, người bệnh thường không biết do không có triệu chứng gì đặc trưng. Một số người nhiễm bệnh có thể gặp phải các triệu chứng tương tự như bị cúm hoặc bạch cầu đơn nhân, bao gồm:

• Nhức mỏi cơ.
• Nhức đầu.
• Sốt nhẹ.
• Sưng hạch bạch huyết.
• Đau họng.
• Người mệt mỏi, không có sức.

Sau khi xâm nhập vào cơ thể khoảng 1 – 2 tuần, ký sinh trùng tấn công có thể gây ra các triệu chứng tương tự như cúm. Các triệu chứng này có thể diễn ra theo hai chiều hướng:

• Bệnh không tiến triển, các triệu chứng giảm dần và biến mất.
• Ký sinh trùng nhân lên và gây bệnh, biểu hiện rõ tại các cơ quan như: mắt, tim, não… thường xảy ra ở trẻ nhỏ, người già, người bị suy giảm miễn dịch.

Thai nhi có thể bị lây ký sinh trùng Toxoplasma từ mẹ thông qua nhau thai. Sự lây nhiễm có thể diễn ra trong tử cung hoặc trong khi sinh qua âm đạo. Chưa xác định được là Toxoplasma có lây truyền qua sữa mẹ hay không. Nhìn chung, chỉ khi nhiễm bệnh lần đầu lúc mang thai mới có thể gây bệnh Toxoplasma bẩm sinh. Rất ít trẻ thứ hai bị bệnh, trừ khi người mẹ bị suy giảm miễn dịch.
Nếu phụ nữ mang thai bị nhiễm bệnh trong vòng 6 tháng trước khi mang thai thì có thể lây bệnh cho thai nhi. Tuy nhiên, trẻ có thể không bị nhiễm bệnh hoặc có bệnh nhưng không có triệu chứng do sự phơi nhiễm trong tử cung. Cũng có trường hợp thai chết lưu do nhiễm ký sinh trùng Toxoplasma. Khoảng 30% thai nhi bị phơi nhiễm sẽ mắc bệnh, đa số là không có triệu chứng. Thời điểm nhiễm ký sinh trùng càng sớm thì bệnh càng nặng.

Như đã nói ở trên, đa số các trường hợp nhiễm ký sinh trùng Toxoplasma đều không có triệu chứng gì đặc trưng. Nhưng nếu trẻ bị lây ký sinh trùng Toxoplasma từ mẹ thì có thể gặp phải những vấn đề rất nghiêm trọng.
Nguy cơ ký sinh trùng Toxoplasma lây truyền từ mẹ sang con cụ thể như sau:

• Nếu phụ nữ có thai nhiễm ký sinh trùng Toxoplasma trong 3 tháng đầu: có 15% nguy cơ lây cho con.
• Nếu phụ nữ có thai nhiễm ký sinh trùng Toxoplasma trong 3 tháng giữa: có 30% nguy cơ lây cho con.
• Nếu phụ nữ có thai nhiễm ký sinh trùng Toxoplasma trong 3 tháng cuối: có 60% nguy cơ lây cho con.

Tuy khả năng lây nhiễm cao dần trong những tháng cuối nhưng mức độ ảnh hưởng của ký sinh trùng Toxoplasma đến thai nhi lại càng cao trong những tháng đầu. Đa số, trẻ sơ sinh bị nhiễm bệnh không có các dấu hiệu gì cho đến khi ở tuổi thiếu niên. Một số ít trẻ có dấu hiệu bệnh toxoplasmosis khi sinh với các triệu chứng bao gồm: nghe kém, chậm phát triển tâm thần, nhiễm trùng mắt…

Nếu thai phụ nghi ngờ nhiễm ký sinh trùng Toxoplasma thì có thể đến bệnh viện thực hiện các xét nghiệm toxoplasma để kiểm tra các kháng thể với ký sinh trùng. Kháng thể này là những protein được sản xuất bởi hệ miễn dịch, đáp ứng lại với ký sinh trùng.
Nếu thai phụ được xác định là dương tính với ký sinh trùng Toxoplasma thì cần xác định xem thai nhi có bị lây không bằng các phương pháp như:

• Chọc ối: Thường được thực hiện an toàn sau tuần 15 thai kỳ. Bác sĩ sử dụng một cây kim nhỏ để rút một ít dịch ối ra và mang đi xét nghiệm tìm bằng chứng nhiễm Toxoplasma.
• Siêu âm: Siêu âm chi tiết tuy không thể chẩn đoán nhiễm ký sinh trùng Toxoplasma, nhưng nó có thể cho thấy một số dấu hiệu của thai nhi như não úng thủy… Tuy nhiên, độ chính xác không cao.

Kể cả khi không phát hiện dấu hiệu bệnh thì thai nhi vẫn có khả năng đã lây ký sinh trùng. Do đó, thai nhi nghi ngờ bị nhiễm ký sinh trùng Toxoplasma cần được theo dõi trong suốt mười hai tháng đầu.