Tĩnh mạch cảnh ngoài là một trong hai tĩnh mạch cổ có ý nghĩa quan trọng trong thực hành lâm sàng. Khi tĩnh mạch này xảy ra bất thường sẽ làm ảnh hưởng đến khả năng tuần hoàn máu từ vùng đầu và cổ đổ về tim, đôi khi còn là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý nguy hiểm.
Mục lục nội dung
1. Cấu tạo và chức năng
Tĩnh mạch cảnh là tĩnh mạch nằm ở vùng cổ. Mỗi tĩnh mạch cảnh sẽ bao gồm nhánh trong và ngoài. Tĩnh mạch cảnh ngoài bắt đầu từ tuyến nước bọt mang tai, ngang với góc xương hàm dưới chạy vuông góc xuống cổ đến giữa xương đòn ở bờ sau của cơ ức đòn – chũm, kết thúc ở tĩnh mạch dưới đòn phía trước.
Cấu tạo
Bên ngoài của tĩnh mạch cảnh ngoài được bọc bởi nhiều vòng cơ trơn có cấu tạo collagen, lót trong là lớp tế bào nội mô, ngăn cách với cơ ức đòn – chũm bởi lớp đầu vào của màng cổ sâu. Bao phủ lên tĩnh mạch cảnh ngoài là phần cơ da cổ, màng nông và màng tích hợp đi qua dây thần kinh cổ ở da, nửa trên song song với dây thần kinh cơ lớn.
Tĩnh mạch cảnh ngoài là một trong những tĩnh mạch chính ở vùng cổ
Chức năng
Tĩnh mạch cảnh nhánh ngoài sẽ nhận máu từ tĩnh mạch bề mặt vùng đầu và một số phần sâu hơn của đầu rồi nhập với tĩnh mạch dưới đòn. Cuối cùng là đổ vào tĩnh mạch chủ trước để đưa về tim.
2. Hiện tượng giãn tĩnh mạch cảnh ngoài và một số bệnh lý thường gặp
Khi tĩnh mạch cảnh ngoài gặp vấn đề bất thường có thể là dấu hiệu cảnh báo tình trạng sức khỏe đáng lo ngại, đặc biệt là tim mạch. Trong lâm sàng, khi tĩnh mạch chủ trên hoặc tâm nhĩ phải tăng áp lực sẽ khiến máu chảy ngược vào tĩnh mạch cảnh trong và ngoài.
Do tĩnh mạch cảnh trong nằm ở sâu bên trong cơ ức đòn – chũm nên khó sờ hoặc quan sát được. Trong khi đó, vị trí tĩnh mạch cảnh nhánh ngoài nằm ở trên bề mặt nên khi căng tức sẽ nổi lên rõ rệt. Tĩnh mạch cổ nổi rõ là hiện tượng thường gặp ở người lớn tuổi. Tuy nhiên, tình trạng này cũng có thể xảy ra với người trẻ do nhiều nguyên nhân khác nhau.
Nếu hiện tượng tĩnh mạch vùng cổ nổi rõ đi kèm tình trạng đau tức ngực, khó thở,… thì có thể dấu hiệu cảnh báo một số bệnh lý sau:
Suy tim phải
Tình trạng này xảy ra khi chức năng tâm thất hoặc tâm nhĩ phải không bơm máu như bình thường. Thông thường, nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này là do bên trái tim bị suy khiến bên phải làm việc vất vả hơn dẫn đến suy yếu theo thời gian. Trường hợp này, ngoài triệu chứng căng phồng tĩnh mạch cổ thì người bệnh còn thường xuyên cảm thấy khó thở, sưng phù, mệt mỏi.
Tĩnh mạch cổ nổi rõ có thể là dấu hiệu của những bệnh lý nguy hiểm
Tăng huyết áp động mạch phổi
Khi áp lực máu giữa phổi và tim tăng quá cao sẽ dẫn đến tăng huyết áp động mạch phổi. Tùy theo mức độ mà người bệnh sẽ xuất hiện các triệu chứng khác nhau. Những trường hợp nhẹ, người bệnh có thể không có bất kỳ biểu hiện nào. Tuy nhiên, với những bệnh nhân nặng có thể gặp tình trạng đau tức ngực, khó thở, phù nề hay thậm chí là mất ý thức, hôn mê. Đồng thời, áp lực tăng nên tĩnh mạch ở vùng cổ căng phồng và nổi rõ.
Viêm màng ngoài tim co thắt
Viêm màng ngoài tim co thắt thường là tình trạng mạn tính. Màng ngoài tim sẽ trở nên dày hơn hoặc bị vôi hóa. Máu không lưu thông được sẽ gây ra tình trạng ứ đọng làm giãn nở tĩnh mạch, bao gồm cả tĩnh mạch cảnh ngoài. Tình trạng này nếu kéo dài sẽ gây ảnh hưởng sức khỏe nghiêm trọng, thậm chí là đe dọa tính mạng.
Tắc nghẽn tĩnh mạch chủ trên
Tĩnh mạch cổ được nối với tĩnh mạch chủ trên. Đây là một trong những tĩnh mạch chính của cơ thể đảm nhận chức năng vận chuyển máu từ cánh tay, ngực, cổ và đầu về tim. Khi tĩnh mạch chủ trên bị tắc nghẽn, máu sẽ làm tăng áp lực lên các tĩnh mạch cổ và các vùng khác. Khi bệnh tiến triển nặng, người bệnh có thể xuất hiện tính trạng đau ngực, ho ra máu, thở khò khè, giãn tĩnh mạch vùng cổ,…
Tim bị chèn ép sẽ gây áp lực lên tĩnh mạch cổ dẫn đến căng phồng
Chèn ép tim
Tim bị chèn ép do máu và dịch tích ở túi ngoài mang tim. Tình trạng này cần phải cấp cứu kịp thời nếu không sẽ dẫn đến biến chứng nguy hiểm, thậm chí đe dọa tính mạng do tình trạng sốc, máu đến các cơ quan giảm đột ngột, kết quả là xuất huyết tim hoặc vỡ thành tâm thất. Người bệnh sẽ có triệu chứng đánh trống lồng ngực, khó thở đồng thời giãn tĩnh mạch cảnh trong và ngoài do máu ứ đọng.
Tràn khí màng phổi
Tràn khí màng phổi là tình trạng phổi xẹp (có một phần hoặc toàn bộ) dẫn đến tình trạng không khí tích tụ ở giữa phổi và thành ngực còn được gọi là khoang màng phổi gây áp lực lên lồng ngực. Khi đó, lưu lượng máu đến tim giảm, máu ứ đọng dẫn đến giãn nở tĩnh mạch.
Hẹp van ba lá
Khi van ba lá bị hẹp, máu lưu thông ở tâm nhĩ phải và tâm thất phải sẽ bị hạn chế. Lúc này, máu trong tâm nhĩ ứ đọng gây giãn nở đồng thời tạo áp lực cho những tĩnh mạch xung quanh, bao gồm cả tĩnh mạch cảnh dẫn đến căng phồng.
Những vấn đề liên quan đến tĩnh mạch cảnh ngoài có thể không gây đau đớn hay vấn đề sức khỏe nghiêm trọng nhưng cũng có trường gặp là dấu hiệu bệnh lý nguy hiểm. Chính vì vậy, các tốt nhất bạn nên tìm đến bác sĩ chuyên khoa để thăm khám, xác định tình trạng và đưa biện pháp xử lý nếu cần thiết. Ngoài ra, kể cả khi không có triệu chứng bất thường thì bạn cũng nên thăm khám tổng quát định kỳ và tầm soát bệnh lý tim mạch để theo dõi và đánh giá tình trạng sức khỏe.