Xét nghiệm hormon tuyến giáp TSH

MỤC ĐÍCH VÀ CHỈ ĐỊNH XÉT HGHIỆM

1. Để chẩn đoán các tình trạng rồi loạn chức năng tuyến giáp (cường giáp và suy giáp).

2. Để chẩn đoán phân biệt nguồn gốc suy giáp là tại tuyến giáp (suy giáp tiên phát) hay ngoài tuyến giáp (thứ phát): Khi tiến hành định lượng đồng thời nồng độ T4 tự do.

3. Để theo dõi đáp ứng điều trị của bệnh nhấn bị rối loạn chức năng tuyến giáp.

CÁCH LẤY BỆNH PHẨM

Xét nghiệm được tiến hành trên huyết thanh.

Không nhất thiết yêu cầu BN phải nhịn ăn trước khi lấy máu làm xét nghiệm. Nếu có thể được khuyến cáo bệnh nhân dừng các loại thuốc gây ảnh hưởng đến kết quả XN.

Bệnh phẩm sau khi lấy cần được ly tâm và bảo quản lạnh nhanh chóng nếu cần chuyển tới phòng xét nghiệm để định lượng hormon.

GIÁ TRỊ BÌNH THƯỜNG

0,5 – 5 µIU/ml.

Mặc dù có các dao động theo nhịp ngày đêm với một đỉnh bài tiết của TSH xảy ra ngay trước khi ngủ, song các giá trị của TSH thu được vẫn trong giới hạn bình thường. Các giá trị của TSH không biến đổi khi có tình trạng stress, gắng sức hay do glucose.

TĂNG NỒNG ĐỘ TSH

Các nguyên nhân chính thường gặp là:

1. Suy giáp nguồn gốc tại tuyến:

– Nếu nồng độ T3 và T4 bình thường: Suy giáp tiềm tàng.

– Nếu nồng độ T3 và/hoặc T4 giảm: Suy giáp rõ rệt.

2. Dùng các thuốc gây suy giáp:

– Thuốc kháng giáp trạng (Iod 131, propylthiourcil, strumazon)

– Amiodaron

– Lithium.

3. Có kháng thể kháng TSH hay có tình trạng kháng hormon giáp.

4. Cắt một phần hay toàn bộ tuyến giáp.

5. Cường giáp nguồn gốc tuyến yên (hiếm gặp): Ví dụ tình trạng cường tuyến yên, u tế bào biểu mô tuyến yên.

6. Sản xuất TSH lạc chỗ (VD: ung thư phổi, vú).

7. Viếm tuyến giáp Hashimoto và các viêm tuyến giáp khác.

8. Tuổi: 10% BN > 60 tuổi có TSH tăng cao, mặt khác có 25% số BN này bị giảm nồng độ T3 hoặc T4.

9. Suy tuyến thượng thận tiên phát.

10. Trẻ sơ sinh: TSH Tăng cao trong các giờ đầu sau sinh và trở lại bình thường trong vòng 5 ngày đầu.

11. Giảm thân nhiệt.

GIẢM NỒNG ĐỘ TSH

Các nguyên nhân chính thường gặp là:

1. Cường giáp nguồn gốc tại tuyến giáp (do T3 hoặc T4)

2. Suy giáp nguồn gốc tuyến yên hay dưới đồi (suy giáp thứ phát)

3. Tuyến giáp đa nhân.

4. Do dùng thuốc:

– Tinh chất giáp.

– Amiodaron.

– Chế phẩm chứa iod.

– Proprasiolol

5. Một số bệnh nhân bình giáp có TSH thấp (1% dân số).

6. Giảm chức năng tuyến yên.

7. Hội chứng não thực thể (organic brairn symdromne).

LƠI ÍCH CỦA XN ĐỊNH LƯỢNG TSH

1. Xn hữu ích để chẩn đoán các rối loạn chức năng tuyến giáp và nguồn gốc gây ra rối loạn này. Khi lâm sàng nghi ngờ có tình trạng rối loạn chức năng giáp, XN định lượng nồng độ TSH là chỉ định đẩu tiên:

– Các loại suy giáp:

+ Nguồn gốc tuyến giáp: TSH tăng.

+ Nguổn gốc tuyến yên hay dưới đồi: TSH thấp.

– Các loại cường giáp

+ Nguồn gốc tuyến giáp: TSH thấp.

+ Nguồn gốc tuyến yên: TSH tăng.

2. Xét nghiệm giúp theo dõi tiến triển bệnh tuyến giáp và đánh giá hiệu quả điều trị (giảm dần nồng độ TSH ở các BN bị suy giáp được điều trị bằng tinh chất giáp).

 

CÁC HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH LÂM SÀNG DỰA TRÊN Y HỌC BẰNG CHỨNG

Độ nhạy của XN TSH cho phép sử dụng XN này như một test sàng lọc đơn độc tốt nhất để phát hiện tình trạng cựờng giáp và đối với các trường hợp BN ngoại trú, định lượng nồng độ TSH huyết thanh được coi là test nhậy nhất để phát hiện tình trạng thừa hay thiếu hormon giáp nhẹ và khó phát hiện lâm sàng.

CÁC CẢNH BÁO LÂM SÀNG

Nồng độ TSH ở mức giới hạn bình thường cao có thể đã là một bằng chứng gợi ý có suy giáp, trái lại một nồng độ TSH thấp hay thậm chí không phát hiện được chưa đủ để phân biệt chắc chắn giữa một đối tượng bình thường với người bị cường giáp. Trong trường hợp nghi ngờ bị cường giáp hay suy giáp, thực hiện test TRM cùng với định lượng TSH ở thời điểm 0, 20 và 60 phút thường giúp có được chẩn đoán.

Điều trị bằng amiodaron gây tình trạng rối loạn chức năng tuyến giáp ở 14 -18% các BN dùng amiodaron. Vì vậy trước khi bắt đầu điều trị cordaron cho bệnh nhân, cần định lượng nồng độ TSH cơ sở (nền) và sau đó theo dõi định kì 6 tháng/lần XN này trong suốt quá trình điều trị cordaron cho bệnh nhân.